Το Nutriscore αλλάζει, αλλά τα προβλήματα παραμένουν: το σύστημα παραπλανά τους καταναλωτές
Η Επιστημονική Επιτροπή Nutriscore αναθεώρησε πρόσφατα τον αλγόριθμο για μια σειρά από κατηγορίες, συμπεριλαμβανομένων των φυτικών ελαίων, αλλά απέτυχε να εξασφαλίσει τεκμηριωμένες επιλογές για πιο υγιεινά προϊόντα.
Ως εκ τούτου, η δυνατότητα υιοθέτησης του Nutriscore ως εναρμονισμένου μοντέλου σήμανσης στο μπροστινό μέρος της συσκευασίας για την ΕΕ παραμένει μείζον μέλημα για τη δημόσια υγεία.
Το σύστημα Nutriscore, μια ετικέτα τροφίμων που αποδίδει διατροφικές βαθμολογίες σε προϊόντα τροφίμων από το Α (πιο ευνοϊκό) έως το Ε (λιγότερο ευνοϊκό), έχει πρόσφατα αναθεωρήσει τον αλγόριθμό του για μια σειρά από κατηγορίες. Με αυτή την κίνηση, η Επιστημονική Επιτροπή Nutriscore προσπάθησε να διορθώσει ορισμένες από τις ελλείψεις του συστήματος, ιδιαίτερα την προηγούμενη αδιαφορία για ορισμένα διατροφικά χαρακτηριστικά, όπως η παρουσία ακόρεστων λιπαρών και άλλων θρεπτικών συστατικών που αναγνωρίζονται για τα αποδεδειγμένα οφέλη τους σε μια υγιεινή διατροφή. Δεν κατάφερε όμως να αντιμετωπίσει τα υπάρχοντα προβλήματα.
Το SAFE διεξήγαγε μια εις βάθος ανάλυση του Nutriscore και των επιπτώσεών του στην επιλογή των καταναλωτών και δημοσίευσε τα ευρήματά του στην έκθεση «(Mis)Understanding Nutriscore – Ανάλυση των ελλείψεων του αλγορίθμου» (διαβάστε την πλήρη αναφορά εδώ).
Η έκθεση επισημαίνει ανησυχητικές αποκλίσεις μεταξύ των αποτελεσμάτων του Nutriscore και εκείνων άλλων συστημάτων επισήμανσης για τα ίδια προϊόντα, καθώς και ασυνέπειες, κενά και ελαττώματα που καθιστούν το σύστημα ανεπαρκές για να καθοδηγήσει σωστά τους καταναλωτές προς πιο υγιεινές επιλογές τροφίμων.
Σύγκριση Nutriscore και άλλων συστημάτων σήμανσης
Το SAFE διεξήγαγε μια συγκριτική ανάλυση των αποτελεσμάτων του Nutriscore με εκείνα άλλων συστημάτων επισήμανσης που χρησιμοποιούνται σε άλλες χώρες: NOVA (ταξινόμηση τροφίμων σύμφωνα με την έκταση και τον σκοπό της επεξεργασίας τους), Siga (επιστημονική βαθμολογία για την αξιολόγηση του επιπέδου επαγγελματιών -διακοπή τροφών) και τις προειδοποιητικές ετικέτες τροφίμων που υιοθετήθηκαν στο Μεξικό για να υποδεικνύουν το υπερβολικό λίπος, το νάτριο, τη ζάχαρη ή τις θερμίδες.
Η ανάλυση αποκάλυψε ορισμένες ανησυχητικές ασυνέπειες: τα αποτελέσματα Nutriscore συχνά εμφανίζονταν πολύ πιο ευνοϊκά από εκείνα άλλων συστημάτων σε σχέση με υπερεπεξεργασμένα προϊόντα ή προϊόντα με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη. Για παράδειγμα, μια μάρκα βιολογικών δημητριακών με βαθμολογία Β σύμφωνα με το Nutriscore σημείωσε τη χειρότερη βαθμολογία σύμφωνα με το NOVA (4) και το Siga (7) ως εξαιρετικά επεξεργασμένο τρόφιμο που πρέπει να περιοριστεί και μια προειδοποιητική ετικέτα για υπερβολική ζάχαρη σύμφωνα με τα μεξικανικά πρότυπα. Τα ίδια αποτελέσματα λήφθηκαν για μια σκόνη κακάο ταξινομημένη ως Β (η οποία είχε επίσης μια προειδοποιητική ετικέτα για υπερβολικές θερμίδες σύμφωνα με τα πρότυπα του Μεξικού, εκτός από την προειδοποίηση για τη ζάχαρη) και για μια σάλτσα bolognese ταξινομημένη ως Α (η οποία είχε επίσης μια προειδοποιητική ετικέτα για περίσσεια νατρίου σύμφωνα με τα μεξικανικά πρότυπα, εκτός από την προειδοποίηση για υπερβολική ζάχαρη).
Αναποτελεσματικότητα της ανασκόπησης αλγορίθμου στα λάδια
Η αναθεώρηση του αλγορίθμου στοχεύει στη βελτίωση της μεθόδου αξιολόγησης για ορισμένες κατηγορίες προϊόντων (λιπαρά ψάρια, τυριά, δημητριακά, φυτικά έλαια, μεταξύ άλλων). Για τα φυτικά έλαια, η ανασκόπηση θα οδηγήσει σε συνολική βελτίωση των βαθμολογιών (από C/D σε A/B), με βάση την παρουσία μονοακόρεστων λιπαρών, τα οποία προηγουμένως δεν είχαν ληφθεί υπόψη. Ωστόσο, προκάλεσε περαιτέρω στρεβλώσεις: για παράδειγμα, το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο (77 g/100 μονοακόρεστα λιπαρά) και το πυρηνέλαιο (8 g/100 μονοακόρεστα λιπαρά) βαθμολογούνται και τα δύο. Εκτός από τη διαφορά στα μονοακόρεστα λίπη, αυτά τα δύο έλαια περιέχουν επίσης διαφορετικές ποσότητες βιταμινών Α και Ε, οι οποίες είναι γνωστές για την αντικαρκινογόνο και αντιοξειδωτική τους δράση. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει τους καταναλωτές να επιλέξουν το φθηνότερο ελαιόλαδο με την εσφαλμένη πεποίθηση ότι το τελευταίο είναι διατροφικά ισοδύναμο με το πολύ πιο υγιεινό έξτρα παρθένο ελαιόλαδο.
Επιπλέον, ο υπολογισμός στα 100 g/ml και όχι ανά μερίδα μπορεί να παραπλανήσει τους καταναλωτές και δεν συμμορφώνεται με τον ευρωπαϊκό κανονισμό. Ενώ αυτό το σύστημα φαίνεται να λειτουργεί καλά στην αξιολόγηση της διατροφικής βαθμολογίας για προϊόντα πολλαπλών συστατικών (η βαθμολογία που δίνεται σε 100 γραμμάρια πίτσας λαμβάνει υπόψη την ακριβή αναλογία κάθε συστατικού, όπως ζαμπόν, τυρί, λίπος κ.λπ.), -τα αχλάδια είναι ανεπαρκή για προϊόντα ενός συστατικού, καθώς αναφέρεται σε ποσότητα που δεν αντιστοιχεί στην πιθανή πρόσληψη του καταναλωτή.
Άλλα άλυτα προβλήματα στην εφαρμογή του Nutriscore
Το SAFE έχει επανειλημμένα εκφράσει αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα του Nutriscore, το οποίο βαθμολογεί τα τρόφιμα χρησιμοποιώντας έναν υπολογισμό που θεωρεί την ποσότητα των θρεπτικών συστατικών που πρέπει να προτιμηθούν (ίνες, πρωτεΐνες, φρούτα ή λαχανικά) μείον το άθροισμα των θρεπτικών συστατικών που πρέπει να περιοριστούν (απλά σάκχαρα, κορεσμένα λιπαρά οξέα, αλάτι). Η κριτική αφορούσε πολλά χαρακτηριστικά της μεθόδου αξιολόγησης που δεν άλλαξαν με την πρόσφατη αναθεώρηση. Οι κύριες αδυναμίες του Nutriscore είναι οι εξής.
Οι κανόνες χρήσης του Nutriscore παραπλανούν τους καταναλωτές. Υπάρχουν άγνωστοι στους καταναλωτές κανόνες επιβολής, οι οποίοι εφαρμόζονται διαφορετικά ανάλογα με το προϊόν και το επιθυμητό αποτέλεσμα, παρέχοντας έτσι εσφαλμένες διατροφικές πληροφορίες. Ενώ οι καταναλωτές θα πρέπει να υποστηρίζονται στις επιλογές τους με σαφείς και συνεπείς κανόνες.
Ειδικότερα, το Nutriscore ενός προϊόντος μπορεί να υπολογιστεί μετά την παρασκευή του (ως προπαρασκευασμένο), με βάση τις μεθόδους παρασκευής που παρέχονται από τους κατασκευαστές ή πριν από την παρασκευή του (όπως πωλείται). Για παράδειγμα, η σκόνη κακάο επωφελείται από το πρώτο σύστημα, το οποίο οδηγεί στη βαθμολογία Β παρά το υψηλό ποσοστό ζάχαρης, επειδή το προϊόν πρέπει να αραιωθεί με γάλα (και να δοθεί το υψηλό ποσοστό γάλακτος στο τελικό παρασκευασμένο προϊόν, δεν θεωρείται ποτό, επομένως επωφελείται από μια πιο επιεική εκτίμηση).
Για προϊόντα όπως πατατάκια, κρέας πανέ ή ψάρι, το Nutriscore υπολογίζεται πριν από την προετοιμασία και συνήθως αποδίδει βαθμολογία Α ή Β, ακόμα κι αν οι καταναλωτές μαγειρεύουν αυτά τα προϊόντα με μια συγκεκριμένη ποσότητα λίπους. Εάν λαμβανόταν υπόψη ολόκληρη η διαδικασία, η τελική βαθμολογία θα ήταν διαφορετική, μία ή δύο βαθμίδες υψηλότερη, ανάλογα με τον τύπο και την ποσότητα του λίπους που χρησιμοποιήθηκε.
Το Nutriscore δεν λαμβάνει υπόψη τον βαθμό επεξεργασίας του προϊόντος. Τα αποτελέσματα της συγκριτικής αξιολόγησης του SAFE δείχνουν ότι το Nutriscore δεν αποδίδει αρνητική βαθμολογία σε εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα, τα οποία είναι γνωστό ότι είναι επιβλαβή για την υγεία. Μια πρόσφατη ισπανική μελέτη διαπίστωσε ότι περισσότερο από το 20% των προϊόντων που δοκιμάστηκαν είχαν πολύ καλή βαθμολογία με το Nutriscore και πολύ κακή βαθμολογία με τη NOVA. Αυτό είναι ένα σοβαρό πρόβλημα: οι πιο πρόσφατες και αξιόπιστες μελέτες1 δείχνουν ότι μια διατροφή πλούσια σε UPF σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου, εγκεφαλοαγγειακής νόσου και θνησιμότητας.
Αγνοεί ορισμένες φυσικές ουσίες που είναι ευεργετικές για την υγεία, ενώ παραμελεί τα επιβλαβή συστατικά. Υπάρχουν ορισμένα θετικά στοιχεία που δεν λαμβάνονται υπόψη από τη Nutriscore, παρόλο που ο κανονισμός για την ενημέρωση των καταναλωτών για τα τρόφιμα (FIC) απαιτεί να λαμβάνονται υπόψη. Πρόκειται για φυσικές ουσίες που έχουν αναγνωριστεί ευρέως ως ευεργετικές για την ανθρώπινη υγεία (ακόρεστα λίπη, βιταμίνες, μέταλλα, πολυφαινολομεγα-3 λιπαρά οξέα κ.λπ.). Η αποτυχία να ληφθεί υπόψη η ποσότητα αυτών των θετικών θρεπτικών στοιχείων μπορεί να παραπλανήσει τους καταναλωτές, οι οποίοι μπορεί να μπουν στον πειρασμό να αγοράσουν προϊόντα με μικρό όφελος για την υγεία και να απορρίψουν άλλα. Από την άλλη πλευρά, το μοντέλο Nutriscore δεν λαμβάνει υπόψη σημαντικές πληροφορίες, όπως η παρουσία επιβλαβών προσθέτων και χρωστικών και ενδοκρινικών διαταραχών.
Το SAFE απαιτεί σαφείς και κατανοητούς κανόνες σχετικά με τη διατροφική επισήμανση
Το SAFE βλέπει το Nutriscore ως ένα αναποτελεσματικό εργαλείο για να βοηθήσει τους καταναλωτές να διακρίνουν μεταξύ υγιεινών και ανθυγιεινών προϊόντων, καθώς βασίζεται σε ελλιπή και υπερβολικά απλοϊκά κριτήρια. Το υψηλό ποσοστό χρόνιων ασθενειών στην Ευρώπη και η αυξανόμενη κατανάλωση τροφίμων φτωχών σε θρεπτικά συστατικά και φυτικές ίνες εγείρουν σοβαρά ερωτήματα σχετικά με τα καταλληλότερα εργαλεία για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων.
Η συνεχιζόμενη αναθεώρηση του κανονισμού για την ενημέρωση των καταναλωτών για τα τρόφιμα (FIC) στοχεύει, μεταξύ άλλων στόχων, να βοηθήσει την κοινωνία να προχωρήσει προς μια πιο υγιεινή και βιώσιμη διατροφή. Επιπλέον, η Επιτροπή σκοπεύει να προτείνει νομοθεσία για την παροχή πρόσθετων διατροφικών πληροφοριών.
Το SAFE πιστεύει ότι για να μπορέσουν οι καταναλωτές να επιλέξουν υγιεινές και ισορροπημένες δίαιτες, το νέο ευρωπαϊκό πλαίσιο πρέπει να λάβει υπόψη πολλές σημαντικές πτυχές:
- Τα αρνητικά χαρακτηριστικά του Nutriscore που επισημαίνονται στην έκθεση SAFE δεν θα πρέπει να περιλαμβάνονται στην πρόταση που θα παρουσιάσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τους επόμενους μήνες για μια εναρμονισμένη ετικέτα στο μπροστινό μέρος της συσκευασίας (FOP) σε όλη την ΕΕ.
Το νέο σύστημα επισήμανσης συμπληρωματικών διατροφικών στοιχείων θα πρέπει να βασίζεται στην πραγματική ποσότητα τροφίμου που καταναλώνεται, με ενδείξεις ανά μερίδα ή ανά μονάδα κατανάλωσης, τηρώντας ό,τι ήδη απαιτείται από τον κανονισμό FIC στο άρθρο 32 παράγραφος 5.
- Θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη όλα τα θετικά και αρνητικά στοιχεία που προβλέπονται στο άρθρο 30 παράγραφοι 1 – 5 του κανονισμού.
- Η Επιτροπή θα πρέπει να απαιτήσει το νέο σύστημα να υπόκειται σε περίοδο επανεξέτασης της αποτελεσματικότητάς του τουλάχιστον τριών ετών πριν από την τελική έγκρισή του.
- Η Επιτροπή θα πρέπει να λάβει υπόψη πρόσφατες επιστημονικές μελέτες για υπερεπεξεργασμένα προϊόντα και να προτείνει ειδικά μέτρα επισήμανσης για αυτόν τον τύπο προϊόντος.
Σχετικά με το SAFE
SAFE – Το Safe Food Advocacy Europe δημιουργήθηκε με στόχο να διασφαλίσει ότι η υγεία και οι ανησυχίες των καταναλωτών παραμένουν στον πυρήνα της νομοθεσίας της ΕΕ για τα τρόφιμα. Η SAFE είναι επί του παρόντος η μόνη ΜΚΟ με έδρα τις Βρυξέλλες που ειδικεύεται στην προστασία και την εκπροσώπηση των καταναλωτών της ΕΕ στον τομέα των τροφίμων. Το SAFE προσπαθεί να εξασφαλίσει ασφαλέστερα πρότυπα τροφίμων για τους καταναλωτές, παρακολουθώντας τη διαδικασία της νομοθεσίας της ΕΕ για τα τρόφιμα και συνεργαζόμενη με τους ενδιαφερόμενους φορείς της ΕΕ για τη σύνταξη περιεκτικών κανονισμών για τα τρόφιμα. Το SAFE υποστηρίζει συγκεκριμένα την ανάπτυξη πολιτικών και δράσεων ευαισθητοποίησης που αφορούν από κοινού την υγεία, το περιβάλλον, την ασφάλεια των τροφίμων και τη βιωσιμότητα, ενώ συμμετέχει σε πολλά χρηματοδοτούμενα από την ΕΕ έργα με στόχο τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των τροφίμων τομέα, αυξάνοντας τη βιωσιμότητα και προάγοντας υγιεινότερα περιβάλλοντα τροφίμων για τους καταναλωτές.
Δείτε τη μελέτη εδώ
